Lee Kun Hee

Lee Kun Hee là người gây dựng nên tập đoàn hùng mạnh Samsung, nhưng ít ai biết rằng ông đã trải qua tuổi thơ đầy khó khăn và phải tự lập từ rất sớm.

Xa gia đình từ khi nhỏ

Deagu, năm 1942, thời kỳ thuộc địa 3 năm trước khi được giải phóng! Lee Kun Hee được sinh ra trên mảnh đất Deagu nổi tiếng về táo và mỹ nhân. Vào thời đó, cha ông là Lee Byung Chul đang điều hành thương hội Samsung và phát triển nhanh chóng thành công ty thương mại gần khu vực chợ Tây Môn (Seomun).

Đương nhiên, cha ông và bà Park Doo Eul – mẹ ông đều rất bận rộn. Ông là con trai thứ 3 trong gia đình. Vì thế, Lee Kun Hee được gửi cho bà ngoại chăm sóc ngay sau khi cai sữa. Phải đến sau khi được giải phóng ông mới được gặp mẹ và những người anh của mình.

Không một ai nghĩ rằng, đứa trẻ này sẽ trở thành nhà kinh doanh dẫn dắt một doanh nghiệp hàng đầu của Hàn Quốc. Cũng bởi vì trên ông còn có hai người anh trai là Maeng Hee và Chang Hee. Thời ấu thơ của Lee Kun Hee gắn liền với thời kỳ thế giới đang biến đổi một cách nhanh chóng.

Ông sinh ra vào thời kỳ thuộc địa, ba năm sau đó toàn dân được hưởng niềm vui giải phóng, tuy nhiên chỉ năm năm sau dân tộc Hàn Quốc lại chìm trong bi kịch do sự bùng nổ cuộc nội chiến Nam – Bắc Triều Tiên ngày 25/6.

Lee Kun Hee - ở cái thời chỉ là một đứa trẻ chưa đầy 10 tuổi – đã phải trải qua những trang lịch sử trọng đại của dân tộc rốt cuộc đã suy nghĩ và cảm nhận được điều gì? Sau khi cuộc chiến tranh liên Triều bùng nổ, do không kịp sơ tán nên gia đình ông đã trải qua những năm tháng vô cùng khó khăn.

Liên tục phải thay đổi chỗ ở

Ngay cả sau khi Seoul được giải phóng, cuộc sống của Lee Kun Hee cũng không khá hơn chút nào. Masan, Deagu rồi lại đến Busan, vì công việc kinh doanh của cha mà ông liên tục phải chuyển nhà và chuyển trường.

Cho đến năm lớp 5, ông đã phải chuyển trường tới năm lần. Vì thế mà ông không có cơ hội kết bạn thân với ai. Thời ấu thơ của Lee Kun Hee luôn cô độc và không bạn bè.

Nỗi đơn độc và cô đơn này đã ảnh hưởng như thế nào tới cậu bé Lee Kun Hee? Có thể, chính điều này đã nuôi dưỡng cho cậu bé khả năng quan sát và tầm hiểu biết hơn người.

Peter Drucker từng nói: “Đổi mới kinh doanh vừa là công cụ mà nhà kinh doanh đã sẵn có, vừa là phương thức giúp họ tìm ra sự thay đổi nhằm tìm kiếm cơ hội để cung cấp các lĩnh vực kinh doanh khác và các dịch vụ khác”.

Nếu xét về Lee Kun Hee trên cơ sở câu nói đó thì thời thơ ấu của Lee Kun Hee chính là phương thức tìm ra sự thay đổi nhằm tìm kiếm cơ hội mới, hay bản thân ông đã tự đào tạo mình bằng cách nhuôi dưỡng tư tưởng về đổi mới.

Trong ông đã dần dần hình thành khả năng lãnh đạo xuất sắc giúp Samsung tăng trưởng trở thành tập đoàn số 1 chỉ trong vòng 10 năm.

Thời kỳ du học cô độc

Vào năm 1953, khi ông học lớp 5 trường tiểu học trực thuộc trường sư phạm Busan, cha ông nói rằng “Hãy đến các nước phát triển để học hỏi” và gửi ông sang Tokyo, Nhật Bản. Lee Byung Chul là một ông bố lạnh lùng và nghiêm khắc. Giống như việc những con hổ huấn luyện nghiêm khắc hổ con bằng cách đưa chúng đến vách núi, đẩy chúng xuống và để chúng tự đi lên bằng sức của mình. Lee Byung Chul cũng nuôi dạy các con của mình một cách khắc nghiệt như thế.

Nếu nhìn lại quãng thời gian ấu thơ của cậu bé Lee Kun Hee, rõ ràng chúng ta có thể biết được một thực tế rằng Lee Kun Hee đã lớn lên khác với những đứa trẻ cùng trang lứa. Dù không phải là trẻ mồ côi nhưng ông đã tự lập lớn lên như một đứa trẻ mồ côi.

Cùng sống với người anh trai thứ hai hơn 9 tuổi là Chang Hee nhưng trên thực tế phần lớn thời gian ông đều ở một mình. Tóm lại, cậu bé Lee Kun Hee đã trải qua quãng thời gian khó khăn ở Nhật, khi không được lớn lên trong vòng tay của cha mẹ và không có bạn bè vì ông không nói được tiếng Nhật.

Thời gian đó Lee Kun Hee phải học cách sống một mình hơn là quan sát và học hỏi từ nước phát triển. Ông phải chịu đựng sự phân biệt chủng tộc, nỗi cô đơn nơi đất khách và nỗi nhớ cha mẹ. Đó là những bài tập mà Lee Kun Hee phải giải đáp trong quãng thời gian du học tại Nhật Bản.

Nơi đây không thấy một hình ảnh nào của Lee Kun Hee được đón nhận tình yêu từ cha mẹ và làm nũng họ, không thấy một hình ảnh nào của Lee Kun Hee được trải qua thời thơ ấu tinh nghịch đùa vui một cách thoải mái với các bạn cùng trang lứa. Trái lại là hình ảnh của một nhà cải cách nhỏ tuổi với ý nghĩ luôn phải tìm kiếm thay đổi một điều gì đó mới có thể tồn tại.

Lý do tại sao có rất ít doanh nghiệp thành công và vươn lên vị trí dẫn đầu mặc dù họ ra sức hô hào phải đổi mới chính là ở điều này. Cải cách phải trở thành thói quen, thành tập tính và giống như mạch nước ngầm chảy trong suy nghĩ.

Nhìn vào điểm này, cậu bé Lee Kun Hee chính là một nhà cải cách. Ông là một nhà cải cách nhỏ tuổi say sưa xem hàng nghìn tập phim nhằm quên đi hoàn cảnh mà bản thân phải đối mặt thời thơ ấu, nuôi dưỡng cho chính mình sức mạnh của lối tư duy đa chiều và tìm tòi sự thay đổi nhằm tạo cơ hội cho một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Cách sống gượng qua những ngày tháng cô đơn

Để giải đáp bài toán đó, ông đắm chìm trong những bộ phim, chơi cùng chú chó của mình và tìm hiểu máy móc. Những điều này đã trở thành nền tảng giúp cho Lee Kun Hee có được cái nhìn sâu sắc và khả năng quan sát có thể nhìn xuyên thấu bản chất của kinh doanh cùng với cách tư duy đa chiều – yếu tố cần thiết để trở thành một nhà kinh doanh tài năng đã đưa Samsung trở thành doanh nghiệp hàng đầu thế giới. Nó khiến ông có thể hưởng thụ sự cô độc và buồn tẻ, giúp ông định hình nhiều suy nghĩ đa dạng.

Ở Nhật ông bị mọi người trêu đùa gọi là Josenjing – kẻ cô độc. Để xoa dịu nỗi buồn đó, sự lựa chọn của ông là phim ảnh. Với hơn 1.300 bộ phim đã xem, ông tự đặt mình vào lập trường của nhiều nhân vật, khi thì là nhân vật chính, lúc là nhân vật phụ, nhân vật đóng những vai nhỏ, thậm chí là đạo diễn phim, người quay phim… và thưởng thức nó.

Bằng cách đó, ông đã hình thành thói quen suy nghĩ theo nhiều góc độ và mang tính chất đa chiều. Thói quen suy nghĩ này được tỏa sáng khi ông ở vị trí của một nhà lãnh đạo doanh nghiệp sau này – vị trí rất cần đến lối tư duy đa chiều.

Với việc xem một số lượng phim khổng lồ, ông đã từng mơ ước trở thành đạo diễn phim. Sau này chính ông cũng đã thổ lộ mơ ước đó và sang Mỹ để có cơ hội được gặp trực tiếp Steven Spielberg. Có lẽ việc xem rất nhiều phim điện ảnh và phim tài liệu ngay cả sau khi đã trưởng thành cũng chính là thói quen được hình thành từ khi đó.

Cả ngày một mình hưởng thụ nỗi cô độc vừa đắm chìm trong phim ảnh và thưởng thức phim ảnh theo nhiều cách đa dạng, cậu bé Lee Kun Hee đã trải nghiệm và cảm nhận một thế giới đầy sắc màu và vượt qua quãng thời gian du học Nhật Bản cô đơn đó.

Ông đã tạo dựng mục đích phải sống một cuộc sống tốt hơn và khắc phục hoàn toàn nó tại Nhật – nơi ghi dấu nỗi cô đơn và buồn chán của ông. Không chỉ có vậy, mục tiêu lớn nhất khiến cha ông gửi ông sang Nhật Bản là để học hỏi. Mục đích đó được đặt lên vai Lee Kun Hee – một đứa trẻ mới chỉ là học sinh tiểu học.

Và ông đã bắt đầu học cách đi tìm giải pháp để thực hiện mục đích đó. Cái lọt vào mắt ông đầu tiên chính là phim Nhật mà thông qua đó ông đã có thể học hỏi và trải nghiệm nước Nhật. Trong quá trình đó, mục tiêu khắc phục hiện thực buồn chán và cô đơn cũng được đan xen vào một cách tự nhiên. Từ đây, ông đã xây dựng nên những chiến lược.

Những chiến lược này không chỉ dừng lại ở việc xem phim mà ông còn suy nghĩ và trải nghiệm trên lập trường đa dạng của các nhân vật trong phim. Từ đó ông bước vào thực thi những chiến lược sau khi xem hàng nghìn bộ phim .

Một cách giải quyết khác mà Lee Kun Hee nhỏ tuổi chìm trong sự cô đơn đã lựa chọn chính là chú cún của mình. Sau khi lên cấp 2, ông bắt đầu nuôi chó. Chú chó đối với ông lúc đó không đơn thuần chỉ là thú cưng nuôi trong nhà, mà là một người bạn hàng ngày cùng cậu chủ nhỏ trò chuyện, tắm chung, ngủ chung thậm chí còn hơn cả một người bạn.

Đối với một người không có lấy một người bạn để giãi bày tâm sự, tin tưởng và dựa dẫm như ông thì chú chó chính là người bạn như thế. Với một kẻ cô đơn, dù rất muốn nhưng lại không thể kết bạn với dù chỉ một người để giãi bày lòng mình thì chú chó là một người bạn lý tưởng nhất. Tình yêu đối với chú chó của ông về sau này đã được phát huy tác dụng.

Cùng với thú nuôi chó, còn có một sở thích mà ông hăng say khác đó là tháo lắp máy móc. Ông mua các loại máy móc sau đó tháo rời nó ra rồi lắp ráp vào. Đó chính là cơ sở cho tuyên ngôn về chiến lược kinh doanh đóng vai trò mang tính quyết định trong công cuộc đưa Samsung Electronics vươn lên thành doanh nghiệp hàng đầu sau này.

Trong thời gian đi công tác tại Los Angeles, ông trực tiếp tháo rời VCR của Samsung và VCR của Toshiba. Sau khi phân tích ông đã đưa ra chiến dịch kinh doanh mới. Nhờ sở thích tháo lắp máy móc mà những chiến lược mới được thực thi.

20 năm dưới cái bóng của người tiền nhiệm

Chỉ là con trai út trong số 3 người con của cố chủ tịch Lee, tỷ phú Lee Kun-Hee hầu như không có cơ hội để cạnh tranh chiếc ghế quyền lực nhất tại Samsung, bởi Hàn Quốc là quốc gia coi trọng vị trí trưởng thứ.

Cuộc đời run rủi đã khiến hai người anh của Lee Kun Hee mất dần sự tín nhiệm của cha. Trong khi ông Lee Kun-Hee với 20 năm làm việc dưới cái bóng rất lớn của cha mình lại củng cố được niềm tin từ cố chủ tịch Lee Byung-Chul. Tuy nhiên, ban lãnh đạo của Samsung khi đó không hoàn toàn ủng hộ người thừa kế trẻ tuổi, nhất là khi ông lên kế hoạch tập trung toàn lực cho mảng bán dẫn, trong hoàn cảnh Samsung chỉ là một kẻ đi sau yếu thế.

Ngày 1/12/1987 đánh dấu sự đổi ngôi của Samsung. 2 tuần sau cái chết của cha, Lee Kun-Hee tiếp quản chiếc ghế Chủ tịch. Khi đó, Samsung đang ở thế "hậu bối" và là cái tên nhỏ bé đứng sau hàng loạt tên tuổi ngành điện tử khác như Sony, Toshiba, Sharp, NEC, Hitachi. Sản phẩm của tập đoàn này khi đó chỉ được coi là hàng thấp cấp.

Những quyết định cứng rắn

Nhằm đưa Samsung vươn lên mạnh mẽ, Chủ tịch Lee đã ra quyết định chỉ tập trung vào công nghệ số hóa, đồng thời ghi dấu với tuyên bố nổi tiếng "Thay đổi tất cả trừ vợ con". Một thời gian dài sau đó, ông không đến văn phòng, từ chối các cuộc tiếp khách, cuộc họp, cũng như cắt liên lạc bằng điện thoại. Ông buộc các lãnh đạo cấp dưới phải tự ra quyết định và chịu trách nhiệm.

Cách làm việc khác thường của ông chủ Samsung đã mở ra cuộc "đại cách mạng" tại tập đoàn này. Tháng 10/1993, Samsung Electronics lật đổ ngôi vương đã tồn tại gần 50 năm của các doanh nghiệp Nhật Bản để trở thành công ty đứng đầu thế giới lĩnh vực dung lượng bộ nhớ và vượt mặt hàng loạt tên tuổi lớn để trở thành ông lớn mảng bán dẫn.

Trong thời đại của mình, Chủ tịch Lee tập trung vào việc "tạo ra tương lai chứ không phải đối phó với tương lai". Ông cũng đã cảnh báo với các lãnh đạo cấp cao của Samsung về cuộc khủng hoảng kinh tế có thể diễn ra vào những năm cuối thập kỷ 90. Tiên đoán của ông chính xác, và nhờ chiến lược chuẩn bị từ trước, cùng quyết định cắt giảm nhân sự cương quyết, Samsung đứng vững trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997.

Năm 1995, một số điện thoại di động sản xuất tại nhà máy Gumi của Samsung được Chủ tịch Lee Kun-Hee tặng quan khách gặp sự cố. Ngay lập tức, hơn 2.000 công nhân tại nhà máy Gumi đeo trên tay tấm băng đỏ có dòng chữ "Chất lượng là số 1", được lệnh tập trung trước những lô hàng điện tử có giá tới 50 triệu USD, bị yêu cầu cầm búa hoặc đốt cháy toàn bộ đống hàng. Nhiều người trong số đó đã không cầm được nước mắt khi phải hủy đi chính những sản phẩm mà chính họ sản xuất ra.

Sự quyết liệt của vị tỷ phú này còn thể hiện ở những quyết định nhân sự. Năm 1999, Chủ tịch Samsung quyết định thuê một chuyên gia tiếp thị nổi tiếng người Mỹ gốc Hàn, ông Eric Kim, về phụ trách tiếp thị sản phẩm của tập đoàn, với mục tiêu đưa Samsung vươn tầm ảnh hưởng ra toàn thế giới.

Các nhân viên dưới quyền khi đó đã phản đối dữ dội, vì cho rằng không ai hiểu người Hàn bằng chính họ. Chủ tịch Lee tuyên bố: "Ai dám cản trở Kim thì hãy bước qua xác tôi". Và cái bắt tay đó đã mang lại trái ngọt cho Samsung khi cái tên này giờ đây đã trở thành một biểu tượng của thế giới.

Những khó khăn cuối đời

Sức khỏe không ổn định khiến ông Lee Kun-Hee thường xuyên phải ra vào bệnh viện. Những năm 90, sau một thời gian ngắn tiếp quản công việc của cha, ông cũng phải đối mặt với căn bệnh ung thư phổi. Trong 2 năm gần đây, vị tỷ phú này thường xuyên phải cấp cứu do đau tim, thậm chí tim của ông đã ngừng đập trong vài lần vào viện.

Trong suốt những năm 2000, Samsung dính kiện tụng liên tiếp. Công ty này phải đối mặt với hàng loạt tố cáo như lập quỹ đen, cạnh tranh không lành mạnh, tài trợ bất hợp pháp cho ứng viên Tổng thống, chuyển nhượng tài sản trái luật cho người trong gia đình.

Tháng 10/2007, Samsung chính thức bị điều tra về tố cáo hối lộ, lập quỹ đen với số tiền lên tới cả tỷ USD. Chủ tịch Lee đối mặt với án phạt tù lên tới 15 năm. Tòa án cuối cùng xử Lee Kun-Hee 3 năm tù treo, khiến ông buộc phải rời chiếc ghế Chủ tịch trong vòng 1 năm, trước khi nhận được ân xá của Tổng thống.

Năm 2012, hai anh chị của ông Lee Kun-Hee lần lượt đệ đơn kiện đòi tài sản với tổng số tiền gần 800 triệu USD. Lý do cả hai người này đưa ra là họ có quyền thừa hưởng một phần tài sản thừa kế từ cha, trong khi ông Lee tuyên bố không chi dù chỉ một xu. Cuộc chiến pháp lý vẫn kéo dài dai dẳng, ngay cả khi Chủ tịch Samsung phải nằm viện điều trị bệnh tim suốt 4 tháng cuối năm 2014.

Vốn hoạt động trên mô hình chaebol, trong lòng Samsung là một hệ thống sở hữu chéo phức tạp giữa các công ty thành viên và người nhà Chủ tịch Lee, nhằm tập trung quyền lực tuyệt đối và tránh nguy cơ bị thâu tóm. Vì vậy, dù nắm trong tay không quá 2% vốn của Samsung, nhưng gia đình họ Lee vẫn là ông chủ độc nhất của gã khổng lồ với 74 công ty con.

Để chuẩn bị cho một thế hệ thừa kế tiếp theo, tỷ phú này đã dần trao quyền điều hành những công ty lớn thuộc tập đoàn cho 3 người con của mình. Hai cô con gái của ông đều có mặt trong danh sách những nữ tỷ phú trẻ giàu nhất thế giới. Tuy vậy, công cuộc chuyển giao có thể sẽ khiến gia đình tỷ phú này mất đi khoảng 6 tỷ USD do quy định về thuế thừa kế vô cùng nặng nề của Hàn Quốc.